Γραφεία «ευρωπαϊκών υποθέσεων» συγκεκριμένων εταιρειών, ομοσπονδίες, συμβουλευτικές, δικηγορικές και think tank εκπροσωπούν τα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών στις Βρυξέλλες. Σε αυτή την ενότητα βλέπουμε ορισένα παραδείγματα από κάθε κατηγορία έτσι ώστε να καταλάβουμε καλύτερα για τι είδους οργανώσεις πρόκειται αλλά και πώς σχετίζονται μεταξύ τους.
Από τις 30 πρώτες οργανώσεις σε έξοδα λόμπινγκ, οι 9 είναι εταιρείες ή καλύτερα τα γραφεία ευρωπαϊκών υποθέσεων συγκεκριμένων εταιρειών, ενώ άλλες 9 είναι ενώσεις εταιρειών και 11 είναι συμβουλευτικές που δουλεύουν στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων για εταιρείες κι ενώσεις εταιρειών, πολύ συχνά μάλιστα για τις 18 συγκεκριμένες που είναι στην πρώτη τριαντάδα.
Ας δούμε πρώτα, τα 9 μεγαλύτερα γραφεία «ευρωπαϊκών υποθέσεων» συγκεκριμένων εταιρειών:
|
Εταιρεία |
Ετήσια έξοδα λόμπινγκ (εκ. €) |
Λομπίστες |
Κάρτες εισόδου ΕΚ |
Συναντήσεις με Επιτροπή 2014-2024 |
Mέλος σε expert groups |
|
1. Meta |
9,0 |
41 |
7 |
227 |
1 |
|
2. Microsoft |
7,0 |
16 |
10 |
207 |
1 |
|
3. Bayer |
7,0 |
76 |
11 |
54 |
2 |
|
4. Apple |
6,5 |
33 |
7 |
106 |
– |
|
5. Google |
6,0 |
31 |
9 |
368 |
1 |
|
6. Amazon |
4,5 |
42 |
Ακυρώθηκαν |
122 |
3 |
|
7. BASF |
4,5 |
121 |
13 |
51 |
3 |
|
8. Qualcomm |
4,0 |
6 |
5 |
66 |
2 |
|
9. Shell |
4,0 |
18 |
4 |
127 |
4 |
Τα δύο τρίτα αυτών των εταιρειών προέρχονται από τον κλάδο των ψηφιακών τεχνολογιών (Big Tech). Πριν από δέκα χρόνια, μόνο δύο από τις εννιά πρώτες εταιρείες σε έξοδα λόμπινγκ στην ΕΕ προέρχονταν από τον κλάδο αυτό (Microsoft και Huawei). Πρώτη τότε ήταν η καπνοβιομηχανία Philip Morris και δεύτερη η ExxonMobil, ενώ πολύ ψηλά ήταν και η Total. Μεγάλη παρουσία είχε κι η «παραδοσιακή» μεταποιητική βιομηχανία (Siemens, General Electric). H εξέλιξη αυτή είναι σύμπτωμα της αύξησης της οικονομικής σημασίας του Big Tech (6 από τις 7 κορυφαίες εταιρείες σε παγκόσμια κεφαλαιοποίηση το 2024 ήταν από αυτό τον κλάδο), αλλά και του ότι η ΕΕ άρχισε την τελευταία δεκαετία να υιοθετεί σημαντικά νομοθετήματα ρύθμισης του ψηφιακού τομέα. Οι ενεργειακές εταιρείες έπεσαν επίσης στη διεθνή κατάταξη κεφαλαιοποίησης. Παρ’ όλ’ αυτά, η Shell παραμένει μέσα στις 9 πρώτες (και η ExxonMobil μέσα στις 10 πρώτες), μαζί με τις δύο γερμανικές χημικές βιομηχανίες Bayer και BASF. Με την εφαρμογή από την ΕΕ της Σύμβασης – Πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού, απαγορεύτηκε στους λομπίστες των καπνοβιομηχανιών να ζητάνε συναντήσεις από τα στελέχη της ΕΕ. Έτσι, εταιρείες όπως η Philip Morris μείωσαν σημαντικά την επένδυσή τους στο λόμπινγκ στις Βρυξέλλες.
Ενδεικτικό του πώς οι διαφορετικές εκπροσωπήσεις των πολυεθνικών εταιρειών συνδυάζονται μεταξύ τους είναι ότι και οι εννιά αυτές εταιρείες δηλώνουν ότι είναι μέλη σε πολλές ενώσεις εταιρειών η καθεμιά τους, ότι καταφεύγουν στις υπηρεσίες τουλάχιστον μίας συμβουλευτικής η καθεμιά τους[1] και χρηματοδοτούν τουλάχιστον ένα think tank η καθεμιά τους.
Εννιά από τις 30 πρώτες οργανώσεις σε έξοδα λόμπινγκ είναι ενώσεις εταιρειών:
|
Ένωση εταιρειών |
Ετήσια έξοδα λόμπινγκ (εκ. €) |
Λομπίστες |
Κάρτες εισόδου ΕΚ |
Συναντήσεις με Επιτροπή 2014-2024 |
Μέλος σε expert groups |
|
1. CEFIC |
>10,0 |
93 |
13 |
168 |
55 |
|
2. Insurance Europe |
6,0 |
35 |
16 |
86 |
9 |
|
3. EFPIA |
5,5 |
34 |
6 |
118 |
17 |
|
4. Verband der Chemischen Industrie |
4,5 |
76 |
7 |
19 |
2 |
|
5. FuelsEurope |
4,5 |
18 |
12 |
50 |
10 |
|
6. AFME |
4,5 |
49 |
5 |
73 |
– |
|
7. BusinessEurope |
4,0 |
30 |
19 |
442 |
51 |
|
8. PlasctisEurope |
4,0 |
30 |
5 |
33 |
4 |
|
9. EBF |
4,0 |
22 |
17 |
73 |
9 |
Κι αυτές με τη σειρά τους είναι (εκτός της ΒusinessEurope και της AFME) μέλη σε άλλες ενώσεις, ενώ όλες καταφεύγουν στις υπηρεσίες συμβουλευτικών και χρηματοδοτούν think tanks. Συγκρίνοντας τους δύο τελευταίους πίνακες, βλέπουμε ότι οι ενώσεις εταιρειών συμμετέχουν πολύ πιο συχνά από τα γραφεία εκπροσώπησης συγκεκριμένων εταιρειών στις ομάδες εμπειρογνωμόνων (expert groups) που δημιουργεί η Επιτροπή για να τη συμβουλεύουν πάνω στην προετοιμασία νομοθετικών πρωτοβουλιών και δημοσίων πολιτικών. Όπως είδαμε και στην ιστορική εισαγωγή του παρόντος κειμένου, για την Επιτροπή δεν υπάρχει κανένα είδος οργάνωσης που να αξίζει περισσότερης προσοχής από τις ενώσεις που εκπροσωπούν οικονομικούς κλάδους σε επίπεδο ΕΕ. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από το ότι κανένα άλλο είδος οργάνωσης, από αυτά που θα δούμε και τους παρακάτω πίνακες δεν εκπροσωπείται καλύτερα στα expert groups από τις ενώσεις εταιρειών.
Aπό άποψη κλάδων βλέπουμε εδώ μια κραταιά χημική βιομηχανία της οποίας η ευρωπαϊκή ομοσπονδία (CEFIC) είναι πρώτη, ενώ η γερμανική (Verband der Chemischen Industrie) είναι τέταρτη. H παρεμφερής Plastics Europe που μοιράζεται πολλά κοινά μέλη με τη CEFIC είναι όγδοη. Πολλά μέλη μοιράζεται η CEFIC και με τη μόνη ομοσπονδία ενεργειακών εταιρειών που είναι μέσα στις οκτώ μεγαλύτερες ομοσπονδίες τη Fuels Europe που είναι πέμπτη. Δεύτερη είναι η ομοσπονδία των ασφαλιστικών εταιρειών (Insurance Europe) και τρίτη η ομοσπονδία των φαρμακευτικών (EFPIA). Την εικόνα συμπληρώνουν η BusinessEurope, οργάνωση ομπρέλα όλων των εργοδοτών, και δύο τραπεζικές ομοσπονδίες : η Association for Financial Markets in Europe (AFME) που ελέγχεται από τις τριάντα μεγαλύτερες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην ευρωπαϊκή ήπειρο και η European Banking Federation (EBF) που εκπροσωπεί όλες τις εθνικές τραπεζικές ομοσπονδίες.
Το γεγονός ότι τέσσερις κλάδοι – ο χρηματοπιστωτικός, ο χημικός, ο φαρμακευτικός και ο ενεργειακός – εκπροσωπούνται καλύτερα από ενώσεις παρά από συγκεκριμένες εταιρείες (σε αντίθεση δηλαδή με αυτό που συμβαίνει με το ψηφιακό τομέα) είναι ενδεικτικός της οικονομικής και πολιτικής ωριμότητας των κλάδων αυτών. Οι ανερχόμενες ψηφιακές εταιρείες δεν προτάσσουν τη συλλογική τους εκπροσώπηση[2], αλλά η καθεμιά τη δική της αυτόνομη εκπροσώπηση. Γι’ αυτό και η κοινή τους οργάνωση, η Digital Europe, είναι μόλις 24η στην κατάταξη των ενώσεων εταιρειών με βάση τα ετήσια έξοδα λόμπινγκ.
Στις 30 πρώτες οργανώσεις σε έξοδα λόμπινγκ συναντάμε και 11 συμβουλευτικές εταιρείες λόμπινγκ:
|
Συμβουλευτική |
Κύκλος εργασιών (εκ. €) |
Λομπίστες |
Κάρτες εισόδου ΕΚ |
Συναντήσεις με Επιτροπή 2014-2024 |
|
1. Fleishman-Hillard |
11,4 |
83 |
53 |
53 |
|
2. FTI |
8,2 |
89 |
57 |
82 |
|
3. Burson Cohn |
6,0 |
63 |
32 |
10 |
|
4. Kreab |
6,0 |
50 |
20 |
94 |
|
5. Dentons |
5,5 |
73 |
35 |
18 |
|
6. Rud Pedersen |
5,0 |
71 |
51 |
29 |
|
7. EUTOP |
4,8 |
37 |
22 |
– |
|
8. FGS Global |
4,7 |
25 |
24 |
9 |
|
9. Flint Europe |
4,1 |
50 |
20 |
21 |
|
10.Penta |
4,0 |
31 |
25 |
37 |
|
11.EU Focus |
4,0 |
30 |
0 |
2 |
Μια ματιά στους πελάτες των συμβουλευτικών αυτών εταιρειών στο Μητρώο Διαφάνειας αρκεί για να διαπιστώσουμε ότι περνούν πάνω από το 95% του χρόνου τους δουλεύοντας για μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες και τις ομοσπονδίες τους. Δεν έχουν παρά ελάχιστους μη εταιρικούς πελάτες κι αν έχουν είναι από τα μια μικρά – από χρηματικής άποψης – συμβόλαια.
Πολύ συχνά οι παραπάνω συμβουλευτικές δουλεύουν για τις 18 οργανώσεις των δύο προηγούμενων πινάκων. Γιατί όμως οι μεγαλύτερες οργανώσεις που έχουν στη διάθεσή τους δεκάδες λομπίστες να καταφύγουν στις υπηρεσίες των συμβουλευτικών; H νομική δραστηριότητα δεν παρουσιάζει πάντα το ίδιο ενδιαφέρον για όλες τις εταιρείες και όλες τις ομοσπονδίες εταιρειών. Όταν υπάρχει κάποιο νομοθέτημα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, τότε οι οργανώσεις αυτές χρειάζονται περισσότερο προσωπικό για ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα (ένα με τρία χρόνια). Το να προσλάβουν μια συμβουλευτική για το διάστημα αυτό είναι πιο οικονομικό από το να οργανώσουν διαδικασία πρόσληψης νέου προσωπικού, να το εκπαιδεύσουν και να πληρώσουν και τις απαιτούμενες ασφαλιστικές και φορολογικές εισφορές. Όταν υπάρχει κάποιο νομοθέτημα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, χρειάζονται επίσης να πληθύνουν τα κανάλια μέσα από τα οποία ακούγεται το μήνυμά τους και οι συμβουλευτικές, όπως και τα think tanks, μπορούν να βοηθήσουν τις πολυεθνικές και τις ομοσπονδίες τους να βρουν τρόπους να το κάνουν αυτό. Το παρακάτω γράφημα δείχνει για παράδειγμα πώς οι ψηφιακές πλατφόρμες παροχής υπηρεσιών χρησιμοποίησαν συμβουλευτικές όπως η FIPRA και think tank όπως το Center for European Policy Studies (CEPS) κα. για να ενισχύσουν το μήνυμα τους[3].
[1] Ορισμένες μάλιστα από τις 9 πρώτες εταιρείες προσλαμβάνουν ακόμα και 6 συμβουλευτικές μέσα σε ένα χρόνο.
[2] Για τις λογικές συλλογικής εκπροσώπησης οικονομικών συμφερόντων, δείτε το έργο αναφορά του Mancur Olson, The logic of collective action, Harvard University Press, Cambridge, Massachussetts 1965
[3] «Uber Files 2 in Brussels : Driving EU Lobbying», Independent study commissioned by The Left group in the European Parliament and conducted by the Observatoire des Multinationales, October 2022
[4] Μαζί με το Ισραήλ, η Ινδία αποτελεί το πιο συχνό προορισμό των δωρεάν ταξιδιών στα οποία προσκαλούνται οι ευρωβουλευτές και είναι υποχρεωμένοι να δηλώνουν.
[5] Δηλώνονται ως οργανώσεις που δεν εκπροσωπούν εμπορικά συμφέροντα, άρα ακολουθούμε τις δηλώσεις τους του 2020.
[6] Περισσότερα για τα think tank στις Βρυξέλλες σε σχετική έρευνα του Corporate Europe Observatory («Thinking allowed? How think tanks facilitate corporate lobbying », 2016 hyperlink https://corporateeurope.org/en/power-lobbies/2016/07/thinking-allowed ), αλλά και στο επιστημονικό άρθρο της Ramona Coman, «Why and how do think tanks expand their networks in times of crisis? The case of Bruegel and the Centre for European Policy Studies”. Journal of European Public Policy, 26(2), 286–301, 2018
Προς το παρόν, υπάρχει έλλειψη διεξοδικών ερευνών από κλαδική σκοπιά, τόσο στην πανεπιστημιακή έρευνα, όσο κι από πλευράς των εξειδικευμένων στη διαφάνεια ΜΚΟ και της ερευνητικής δημοσιογραφίας, που να μας επιτρέπει να έχουμε μια συνολική εικόνα του πώς εκπροσωπούνται οι διαφορετικοί οικονομικοί κλάδοι στις Βρυξέλλες και πώς διαιρούνται ανά οικονομικό κλάδο οι 3.130 οργανώσεις που εκπροσωπούν μεγάλες εταιρείες, ξοδεύουν πάνω από 1,2 δισ. ετησίως και διαθέτουν τουλάχιστον 16.500 λομπίστες.
Από τις έρευνες που έχουν ήδη δημοσιευτεί, διαθέτουμε κάποια θραύσματα μόνο της γενικής εικόνας:
| Κλάδος | Ετήσια έξοδα λόμπινγκ (εκ. €) | Οργανώσεις | Λομπίστες |
| Χρηματοπιστωτικός[1] | 120 | 429 | 1700 |
| Ψηφιακός (Big Tech)[2] | 113 | 651 | 1452 |
| Ενέργεια[3] | 50 | 154 | 745 |
| Χημική βιομηχανία & πλαστικά[4] | 50 | 45 | 445 |
| Φαρμακευτικές[5] | 40 | 71 | 290 |
| Αυτοκινητοβιομηχανία[6] | 30 | 30 | 211 |
| Άμυνα[7] | 5 | N/A | N/A |
Η έλλειψη επεξεργασμένων στοιχείων για το σύνολο του μεταφορικού τομέα (κατασκευή και δρομολόγια), για τον «παραδοσιακό» μεταποιητικό κλάδο (General Electric, Siemens, Alstom, AEG, Bosch κλπ.), τη βιομηχανία ποτών και τροφίμων ή ακόμα για τις «παραδοσιακές» τηλεπικοινωνίες και πολλούς άλλους τομείς κάνουν την παραπάνω εικόνα εξαιρετικά ελλιπή.
Αυτό που μας επιτρέπει να δούμε ο παραπάνω πίνακας παρόλη την αποσπασματικότητά του είναι οι μεγάλες διαφορές που παρουσιάζει ο ένας κλάδος από τον άλλο στο βαθμό επένδυσής τους στις νομοπαρασκευαστικές διαδικασίες της ΕΕ και στην προσπάθεια εμπλοκής του σε αυτές. H συμβουλευτική εταιρεία McKinsey υποστηρίζει ότι «η εμπορική αξία των εταιρειών καθορίζεται σε ποσοστό περίπου 30% από την κυβερνητική και ρυθμιστική παρέμβαση» κι ότι «σε ορισμένους κλάδους, όπως ο τραπεζικός, το ποσοστό αυτό φτάνει ως και το 50%»[8]. Η διαφορά σε αυτό το ποσοστό μπορεί να εξηγεί τις διαφορές στο βαθμό εμπλοκής του κάθε κλάδου.
Μία τελευταία διάσταση που έχει ενδιαφέρον είναι ότι ενώ η γενική αναλογία μεταξύ εταιρικών και μη εταιρικών συμφερόντων είναι κάπου ανάμεσα 3:1 με 2:1, σε ορισμένους κλάδους όπως ο χρηματοπιστωτικός ή ο ψηφιακός ανεβαίνει στο 11:1 ή ακόμα και στο 14:1.
[1] Vassalos, «L’Europe de la finance», op cit
[2] Corporate Europe Observatory, LobbyControl, Big Tech lobby power in Brussels continues to grow, September 2023
[3] Εκπόνηση λίστας οργανώσεων σε συνεργασία με τον Pascoe Sabido, υπεύθυνο συνηγορίας και έρευνας πάνω στην ενέργεια και το κλίμα για το Corporate Europe Observatory (Bρυξέλλες, 14/3/2019)
[4] Εκπόνηση λίστας οργανώσεων σε συνεργασία με την Stéphane Horel, δημοσιογράφο και συγγραφέα πολλών βιβλίων κι ερευνών πάνω στο λόμπινγκ της χημικής βιομηχανίας (Βρυξέλλες-Παρίσι, 4/2/2019)
[5] Corporate Europe Observatory, Policy prescriptions : the firepower of the EU pharmaceutical lobby and implications for public health, September 2015
[6] Εκπόνηση λίστας οργανώσεων σε συνεργασία με τον Greg Archer, διευθυντή του τμήματος «Καθαρά Οχήματα» της ΜΚΟ Transport & Environment» (Bρυξέλλες, 1/2/2019)
[7] Observatoire des Multinationales & Corporate Europe Observatory, Blood on the Green Deal : How the EU is boosting the mining and defence industries in the name of climate action, November 2023
[8] Reinier Musters, Ellora-Julie Parekh, and Surya Ramkumar, ‘Organizing the Government-Affairs Function for Impact’, McKinsey Quarterly, November 2013 & Robin Nuttall and Sergio Sandoval, ‘The New Value at Stake in Regulation’, McKinsey Quarterly, January 2010].