Οι νέοι λομπίστες ενθαρρύνονται από τους εργοδότες τους να παραβρίσκονται στην πληθώρα εκδηλώσεων και συνεδρίων που οργανώνονται σε καθημερινή βάση τόσο από τους διάφορους θεσμούς της ΕΕ, όσο κι από άλλες ομάδες συμφερόντων, έτσι ώστε να μπορέσουν να χτίσουν το δικό τους κύκλο γνωριμιών αλλά και να επεκτείνουν το συλλογικό κύκλο της οργάνωσης για την οποία δουλεύουν.   

Η επαγγελματική κάρτα (business card) είναι το αντικείμενο-φετίχ των λομπιστών, ορισμένοι από τους οποίους διατηρούν μεγάλες συλλογές. Η ιστοσελίδα LinkedIn αποτελεί τον κατεξοχήν ηλεκτρονικό χώρο στον οποίο αποτυπώνεται η δικτύωση των λομπιστών αλλά και η διαμόρφωση μια ενιαίας κοινότητας μεταξύ αυτών και του προσωπικού της ΕΕ.

Οι πλουσιότερες ομάδες συμφερόντων φροντίζουν να προσλαμβάνουν αποφοίτους ελίτ πανεπιστημίων όπως το Κολλέγιο της Ευρώπης στη Βρύγη, το Science Po του Παρισιού ή το London School of Economics, τα οποία έχουν μεγάλο ποσοστό απορρόφησης των αποφοίτων τους κι από τους θεσμούς της ΕΕ. Οι ομάδες συμφερόντων με άλλα λόγια επενδύουν στις προσωπικές επαφές των νέων υπαλλήλων τους.

Άλλος τρόπος δια μέσου του οποίου οι ομάδες συμφερόντων εμπλουτίζουν το δίκτυο στρατηγικών επαφών τους, είναι οι απευθείας προσλήψεις προσωπικού της ΕE. Συνεργάτες ευρωβουλευτών, στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διπλωματικοί ακόλουθοι των μόνιμών αντιπροσωπειών των κρατών μελών, ακόμα κι ευρωβουλευτές και επίτροποι μεταπηδούν αρκετά συχνά στα λόμπι. Πρόκειται για το φαινόμενο των «περιστρεφόμενων πορτών» (revolving doors) που έχουν μελετήσει αρκετοί πανεπιστημιακοί ερευνητές.

O Sébastien Michon έδειξε ότι οι περιστρεφόμενες πόρτες αφορούν το 20 με 27% των κοινοβουλευτικών συνεργατών^[1], η Ηélène Michel κι ο Victor Lépaux ότι αφορά το 21% των ευρωβουλευτών που δεν επανεκλεγήκαν το 2014^[2], η Lola Avril το 17% των νομικών που δουλεύουν στις δικηγορικές εταιρείες των Βρυξελλών (περισσότερα γι’αυτές εδώ hyperlink στο «Οι πολλαπλές εκπροσωπήσεις των πολυεθνικών» του 2ου παραδοτέου)^[3], η Ixchel Pérez-Durán ότι αφορούν το 72% του προσωπικού των εξειδικευμένων οργανισμών της ΕΕ^[4] και ομάδα ερευνητών του King’s College ότι το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 84% όταν επικεντρωνόμαστε στους οργανισμούς εποπτείας των χρηματοπιστωτικών αγορών (EBA, EIOPA, ESMA). Μελετώντας το σύνολο των τμημάτων των ευρωπαϊκών θεσμών που παράγουν τη χρηματοπιστωτική νομοθεσία, ο Γιώργος Βασσάλος έδειξε ότι περίπου τα μισά στελέχη της ΕΕ διέρχονται των περιστρεφόμενων πορτών[5]. Η  Φιλίππα Χατζησταύρου εντόπισε ότι το 22% των επικεφαλής των μόνιμων αντιπροσωπειών των κρατών μελών και των αναπληρωτών τους έχει επίσης εργαστεί στον ιδιωτικό τομέα[6]. Η Transparency International έχει δείξει ότι το 1/3 με ¼ των απερχόμενων επιτρόπων στο τέλος κάθε θητείας περνάνε στα λόμπι (2017). 

Οι περιστρεφόμενες πόρτες είναι, λοιπόν, ένα μαζικό φαινόμενο και αποτελούν δομικό στοιχείο της διακριτής κοινωνικής σφαίρας των «επαγγελματιών της ΕΕ»[7] που έχει δημιουργηθεί. Στις Βρυξέλλες δραστηριοποιούνται μάλιστα και εταιρείες «κυνηγών ταλέντων» (headhunters), όπως η Ellwood Atfield, που βοηθούν τα λόμπι να εντοπίσουν και να δελεάσουν τον/την δημόσιο αξιωματούχο που θα τα βοηθήσει περισσότερο να διευρύνουν το δίκτυο επαφών τους.

H σημαντικότητα του δικτύου επαφών στο λόμπινγκ αλλά και ευρύτερα στη λειτουργία της ΕΕ θυμίζει έντονα αυτό που ο κοινωνιολόγος Pierre Bourdieu ονόμασε «κοινωνικό κεφάλαιο» (= «το σύνολο των  υπαρκτών και δυνητικών πόρων που συνδέονται με την κατοχή ενός ανθεκτικού στο χρόνο  δικτύου περισσότερο ή λιγότερο θεσμοθετημένων σχέσεων αμοιβαίας αναγνώρισης»[8]). To σύγχρονο ρεύμα της πολιτικής κοινωνιολογίας της ΕΕ που εμπνέεται από τη μεθοδολογία του Bourdieu[9] βλέπει αυτή τη συνεχή προσπάθεια ατόμων και οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στις Βρυξέλλες να διευρύνουν τον κύκλο επαφών τους ως μια διαδικασία συσσώρευσης κοινωνικού κεφαλαίου. Ορισμένοι ερευνητές του ρεύματος όπως ο Sylvain Laurens μιλούν μάλιστα για ένα ιδιαίτερο είδος κοινωνικού κεφαλαίου που αναπτύσσεται γύρω από τη γραφειοκρατία της ΕΕ[10] έχοντας τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τρόπους συσσώρευσης. Ο Sylvain Laurens έχει προσπαθήσει να τα παρουσιάσει σε μια συνέντευξή του που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά.

[1] Sébastien Michon, « Assistant parlementaire au Parlement européen : un tremplin pour une carrière européenne », Sociologie du Travail, 50(2), 2008

[2] Hélène Michel, Victor Lepaux, « Devenir lobbyiste après un mandat de député européen: quelques éléments sur le ‘Revolving Door’ des parlementaires à l’issue des élections européennes de 2014 », in Michon (S),  dir., Le Parlement européen au travail – Enquêtes sociologiques, Rennes, Presses Universitaires de Rennes, 2018. Η Transparency International τους υπολόγισε στο 30%30% [Transparency International, Access All Areas: When EU politicians become lobbyists, January 2017]

[3] Lola Avril, « Entre défense juridique et influence politique : les cabinets d’avocats au cœur des politiques de concurrence européennes », in Willy Beauvallet, Cécile Robert, Elise Roullaud, dir., EU Affairs. Sociologie des lobbyistes européens, Bruxelles, Peter Lang, 2022, p. 153, 154, 163-167

[4] Ixchel Pérez-Durán, « Political and Stakeholder’s Ties in European Union Agencies », Journal of European Public Policy, 26(1), 2019

[5] Yiorgos Vassalos, « L’Europe de la finance – Enquête sur la production de la régulation financière européenne (le cas de MiFID 2, 2009-2017) », Thèse sous la direction d’Hélène Michel soutenue le 2 octobre 2020 à l’Université de Strasbourg

[6] Filippa Chatzistavrou, The Permanent Representatives to the EU: Going Native in the European Field?. In Didier Georgakakis, Jay Rowell (eds.), The field of Eurocracy, Mapping EU staff and professionals, Palgrave-Macmillan, 2013, pp. 61-86

[7] Didier Georgakakis (dir.) (2002), Les métiers de l’Europe politique. Acteurs et professionnalisations de l’Union européenne, Presses Universitaires de Strasbourg, 2002

[8] Pierre Bourdieu (1980), “ Le capital social. Notes provisoires ”, Actes de la recherche en sciences sociales, no 31, janvier, p. 2-3

^[9]  Didier Georgakakis, Jay Rowell, The field of Eurocracy, Mapping EU staff and professionals, Palgrave-Macmillan, 2013

^[10] Julien Louis, « Les patrons et l’Europe : construction et usages d’un capital bureaucratique européen », Genèses, 107(2), 2017