Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια θεσμική και πολιτική στροφή: η ΕΕ επιδιώκει να εμπλέξει μεμονωμένους πολίτες, παρακάμπτοντας συλλογικούς φορείς όπως ΜΚΟ και συνδικάτα.
Η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης
Η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης (CoFoE) έλαβε χώρα το 2021 και 2022 και βασίστηκε σε:
- εθνικούς διαλόγους,
- panels πολιτών,
- διαβουλεύσεις μέσω ψηφιακής πλατφόρμας.
Ωστόσο:
- οι διαδικασίες επιλογής των συμμετεχόντων αλλά και το coaching τους έγιναν από εξειδικευμένες συμβουλευτικές εταιρείες,
- υπήρξε coaching πολιτών,
- H αποκλείστηκαν από τον πυρήνα της διαδικασίας,
- ο διάλογος παρέμεινε αποπολιτικοποιημένος και μη συγκρουσιακός .
Ο Alvaro Oleart[1] υποστηρίζει ότι αυτή η “στροφή στον πολίτη” οδηγεί σε συμβολικές μορφές συμμετοχής που δεν αλλάζουν τον συσχετισμό δύναμης στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Τα ευρωπαϊκά panels παρουσιάζονται ως “ουδέτερα”, όμως:
- αποκλείουν κοινωνικούς φορείς που έχουν τεχνογνωσία,
- δεν ενθαρρύνουν τη διαφωνία,
- ενισχύουν την εικόνα της ΕΕ ως τεχνικού εγχειρήματος.
Αυτό οδηγεί σε μια απομαζικοποιημένη και αποπολιτικοποιημένη συμμετοχή, που δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Πίεση προς τις ανεξάρτητες ΜΚΟ
Τα τελευταία έτη παρατηρείται μια νέα τάση περιορισμού της κοινωνίας των πολιτών.
Από το 2024, το πρόγραμμα LIFE δεν πλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί για δράσεις συνηγορίας, δηλαδή για δραστηριότητες που στοχεύουν στην παρουσίαση πολιτικών θέσεων οργανισμών. Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες πηγές χρηματοδότησης ΜΚΟ στην Ευρώπη.
Η χρηματοδότηση λειτουργικών εξόδων ΜΚΟ μέσω του EU4Health ανεστάλη οριστικά από τις αρχές του 2025. Αυτό απειλεί την επιβίωση οργανώσεων που δραστηριοποιούνται σε θέματα δημόσιας υγείας.
Η Επιτροπή CONT του ΕΚ άρχισε εντατικούς ελέγχους σε δεκάδες ΜΚΟ. Το 2025 δημιουργήθηκε το “Scrutiny Working Group on NGO Funding”, με αποχωρήσεις κομμάτων (S&D, Renew, Greens, Left) που το χαρακτήρισαν “κυνήγι μαγισσών” . Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ), Oliver Röpke δήλωσε ότι: « η στοχοποίηση οργανώσεων κινδυνεύει να διαστρεβλώσει τον δημόσιο διάλογο και να υπονομεύσει έναν απαραίτητο δημοκρατικό τομέα.»
[1] Alvaro Oleart, « Genealogy of the EU Citizen Turn » in «Democracy without politics in EU Citizen Participation», Palgrave Macmillan, 2023