Γραφεία «ευρωπαϊκών υποθέσεων» συγκεκριμένων εταιρειών, ομοσπονδίες, συμβουλευτικές, δικηγορικές και think tank εκπροσωπούν τα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών στις Βρυξέλλες. Σε αυτή την ενότητα βλέπουμε ορισένα παραδείγματα από κάθε κατηγορία έτσι ώστε να καταλάβουμε καλύτερα για τι είδους οργανώσεις πρόκειται αλλά και πώς σχετίζονται μεταξύ τους.

Από τις 30 πρώτες οργανώσεις σε έξοδα λόμπινγκ, οι 9 είναι εταιρείες ή καλύτερα τα γραφεία ευρωπαϊκών υποθέσεων συγκεκριμένων εταιρειών, ενώ άλλες 9 είναι ενώσεις εταιρειών και 11 είναι συμβουλευτικές που δουλεύουν στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων για εταιρείες κι ενώσεις εταιρειών, πολύ συχνά μάλιστα για τις 18 συγκεκριμένες που είναι στην πρώτη τριαντάδα.

Ας δούμε πρώτα, τα 9 μεγαλύτερα γραφεία «ευρωπαϊκών υποθέσεων» συγκεκριμένων εταιρειών:

Τα δύο τρίτα αυτών των εταιρειών προέρχονται από τον κλάδο των ψηφιακών τεχνολογιών (Big Tech). Πριν από δέκα χρόνια, μόνο δύο από τις εννιά πρώτες εταιρείες σε έξοδα λόμπινγκ στην ΕΕ προέρχονταν από τον κλάδο αυτό (Microsoft και Huawei). Πρώτη τότε ήταν η καπνοβιομηχανία Philip Morris και δεύτερη η ExxonMobil, ενώ πολύ ψηλά ήταν και η Total. Μεγάλη παρουσία είχε κι η «παραδοσιακή» μεταποιητική βιομηχανία (Siemens, General Electric). H εξέλιξη αυτή είναι σύμπτωμα της αύξησης της οικονομικής σημασίας του Big Tech (6 από τις 7 κορυφαίες εταιρείες σε παγκόσμια κεφαλαιοποίηση το 2024 ήταν από αυτό τον κλάδο), αλλά και του ότι η ΕΕ άρχισε την τελευταία δεκαετία να υιοθετεί σημαντικά νομοθετήματα ρύθμισης του ψηφιακού τομέα. Οι ενεργειακές εταιρείες έπεσαν επίσης στη διεθνή κατάταξη κεφαλαιοποίησης. Παρ’ όλ’ αυτά, η Shell παραμένει μέσα στις 9 πρώτες (και η ExxonMobil μέσα στις 10 πρώτες), μαζί με τις δύο γερμανικές χημικές βιομηχανίες Bayer και BASF. Με την εφαρμογή από την ΕΕ της Σύμβασης – Πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού, απαγορεύτηκε στους λομπίστες των καπνοβιομηχανιών να ζητάνε συναντήσεις από τα στελέχη της ΕΕ. Έτσι, εταιρείες όπως η Philip Morris μείωσαν σημαντικά την επένδυσή τους στο λόμπινγκ στις Βρυξέλλες.

Ενδεικτικό του πώς οι διαφορετικές εκπροσωπήσεις των πολυεθνικών εταιρειών συνδυάζονται μεταξύ τους είναι ότι και οι εννιά αυτές εταιρείες δηλώνουν ότι είναι μέλη σε πολλές ενώσεις εταιρειών η καθεμιά τους, ότι καταφεύγουν στις υπηρεσίες τουλάχιστον μίας συμβουλευτικής η καθεμιά τους[1]  και χρηματοδοτούν τουλάχιστον ένα think tank η καθεμιά τους.

Εννιά από τις 30 πρώτες οργανώσεις σε έξοδα λόμπινγκ είναι ενώσεις εταιρειών:

Κι αυτές με τη σειρά τους είναι (εκτός της ΒusinessEurope και της AFME) μέλη σε άλλες ενώσεις, ενώ όλες καταφεύγουν στις υπηρεσίες συμβουλευτικών και χρηματοδοτούν think tanks. Συγκρίνοντας τους δύο τελευταίους πίνακες, βλέπουμε ότι οι ενώσεις εταιρειών συμμετέχουν πολύ πιο συχνά από τα γραφεία εκπροσώπησης συγκεκριμένων εταιρειών στις ομάδες εμπειρογνωμόνων (expert groups) που δημιουργεί η Επιτροπή για να τη συμβουλεύουν πάνω στην προετοιμασία νομοθετικών πρωτοβουλιών και δημοσίων πολιτικών. Όπως είδαμε και στην ιστορική εισαγωγή του παρόντος κειμένου, για την Επιτροπή δεν υπάρχει κανένα είδος οργάνωσης που να αξίζει περισσότερης προσοχής από τις ενώσεις που εκπροσωπούν οικονομικούς κλάδους σε επίπεδο ΕΕ. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από το ότι κανένα άλλο είδος οργάνωσης, από αυτά που θα δούμε και τους παρακάτω πίνακες δεν εκπροσωπείται καλύτερα στα expert groups από τις ενώσεις εταιρειών.

Aπό άποψη κλάδων βλέπουμε εδώ μια κραταιά χημική βιομηχανία της οποίας η ευρωπαϊκή ομοσπονδία (CEFIC) είναι πρώτη, ενώ η γερμανική (Verband der Chemischen Industrie) είναι τέταρτη. H παρεμφερής Plastics Europe που μοιράζεται πολλά κοινά μέλη με τη CEFIC είναι όγδοη. Πολλά μέλη μοιράζεται η CEFIC και με τη μόνη ομοσπονδία ενεργειακών εταιρειών που είναι μέσα στις οκτώ μεγαλύτερες ομοσπονδίες τη Fuels Europe που είναι πέμπτη. Δεύτερη είναι η ομοσπονδία των ασφαλιστικών εταιρειών (Insurance Europe) και τρίτη η ομοσπονδία των φαρμακευτικών (EFPIA). Την εικόνα συμπληρώνουν η BusinessEurope, οργάνωση ομπρέλα όλων των εργοδοτών, και δύο τραπεζικές ομοσπονδίες : η Association for Financial Markets in Europe (AFME) που ελέγχεται από τις τριάντα μεγαλύτερες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην ευρωπαϊκή ήπειρο και η European Banking Federation (EBF) που εκπροσωπεί όλες τις εθνικές τραπεζικές ομοσπονδίες.

Το γεγονός ότι τέσσερις κλάδοι – ο χρηματοπιστωτικός, ο χημικός, ο φαρμακευτικός και ο ενεργειακός – εκπροσωπούνται καλύτερα από ενώσεις παρά από συγκεκριμένες εταιρείες (σε αντίθεση δηλαδή με αυτό που συμβαίνει με το ψηφιακό τομέα) είναι ενδεικτικός της οικονομικής και πολιτικής ωριμότητας των κλάδων αυτών. Οι ανερχόμενες ψηφιακές εταιρείες δεν προτάσσουν τη συλλογική τους εκπροσώπηση[2], αλλά η καθεμιά τη δική της αυτόνομη εκπροσώπηση. Γι’ αυτό και η κοινή τους οργάνωση, η Digital Europe, είναι μόλις 24η στην κατάταξη των ενώσεων εταιρειών με βάση τα ετήσια έξοδα λόμπινγκ.

Στις 30 πρώτες οργανώσεις σε έξοδα λόμπινγκ συναντάμε και 11 συμβουλευτικές εταιρείες λόμπινγκ:

Μια ματιά στους πελάτες των συμβουλευτικών αυτών εταιρειών στο Μητρώο Διαφάνειας αρκεί για να διαπιστώσουμε ότι περνούν πάνω από το 95% του χρόνου τους δουλεύοντας για μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες και τις ομοσπονδίες τους. Δεν έχουν παρά ελάχιστους μη εταιρικούς πελάτες κι αν έχουν είναι από τα μια μικρά – από χρηματικής άποψης – συμβόλαια.

Πολύ συχνά οι παραπάνω συμβουλευτικές δουλεύουν για τις 18 οργανώσεις των δύο προηγούμενων πινάκων. Γιατί όμως οι μεγαλύτερες οργανώσεις που έχουν στη διάθεσή τους δεκάδες λομπίστες να καταφύγουν στις υπηρεσίες των συμβουλευτικών; H νομική δραστηριότητα δεν παρουσιάζει πάντα το ίδιο ενδιαφέρον για όλες τις εταιρείες και όλες τις ομοσπονδίες εταιρειών. Όταν υπάρχει κάποιο νομοθέτημα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, τότε οι οργανώσεις αυτές χρειάζονται περισσότερο προσωπικό για ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα (ένα με τρία χρόνια). Το να προσλάβουν μια συμβουλευτική για το διάστημα αυτό είναι πιο οικονομικό από το να οργανώσουν διαδικασία πρόσληψης νέου προσωπικού, να το εκπαιδεύσουν και να πληρώσουν και τις απαιτούμενες ασφαλιστικές και φορολογικές εισφορές. Όταν υπάρχει κάποιο νομοθέτημα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, χρειάζονται επίσης να πληθύνουν τα κανάλια μέσα από τα οποία ακούγεται το μήνυμά τους και οι συμβουλευτικές, όπως και τα think tanks, μπορούν να βοηθήσουν τις πολυεθνικές και τις ομοσπονδίες τους να βρουν τρόπους να το κάνουν αυτό. Το παρακάτω γράφημα δείχνει για παράδειγμα πώς οι ψηφιακές πλατφόρμες παροχής υπηρεσιών χρησιμοποίησαν συμβουλευτικές όπως η FIPRA και think tank όπως το Center for European Policy Studies (CEPS) κα. για να ενισχύσουν το μήνυμα τους[3].

[hyperlink πάνω στο γράφημα https://corporateeurope.org/sites/default/files/2022-10/Uber%20Files%202.pdf ]

 [1] Ορισμένες μάλιστα από τις 9 πρώτες εταιρείες προσλαμβάνουν ακόμα και 6 συμβουλευτικές μέσα σε ένα χρόνο.

[2] Για τις λογικές συλλογικής εκπροσώπησης οικονομικών συμφερόντων, δείτε το έργο αναφορά του Mancur Olson, The logic of collective action, Harvard University Press, Cambridge, Massachussetts 1965

[3] «Uber Files 2 in Brussels : Driving EU Lobbying», Independent study commissioned by The Left group in the European Parliament and conducted by the Observatoire des Multinationales, October 2022

[4] Μαζί με το Ισραήλ, η Ινδία αποτελεί το πιο συχνό προορισμό των δωρεάν ταξιδιών στα οποία προσκαλούνται οι ευρωβουλευτές και είναι υποχρεωμένοι να δηλώνουν.

[5] Δηλώνονται ως οργανώσεις που δεν εκπροσωπούν εμπορικά συμφέροντα, άρα ακολουθούμε τις δηλώσεις τους του 2020.

[6] Περισσότερα για τα think tank στις Βρυξέλλες σε σχετική έρευνα του Corporate Europe Observatory («Thinking allowed? How think tanks facilitate corporate lobbying », 2016 hyperlink https://corporateeurope.org/en/power-lobbies/2016/07/thinking-allowed ), αλλά και στο επιστημονικό άρθρο της Ramona Coman, «Why and how do think tanks expand their networks in times of crisis? The case of Bruegel and the Centre for European Policy Studies”. Journal of European Public Policy, 26(2), 286–301, 2018

Υπάρχουν βέβαια και μακρόχρονες, σχεδόν ημι-μόνιμες συνεργασίες συγκεκριμένων ομοσπονδιών με συγκεκριμένες συμβουλευτικές όπως πχ. ανάμεσα στην AFME και τη Fleishman-Hillard. Σε τέτοιες περιπτώσεις, κάποιες κλαδικές ομοσπονδίες προσπαθούν να επωφεληθούν δομικά από το εύρος της διακλαδικής δραστηριότητας και γνώσης που έχουν οι μεγάλες συμβουλευτικές για ό,τι γίνεται στις Βρυξέλλες.

Τέσσερις από αυτές τις 11 μεγαλύτερες συμβουλευτικές είναι μέλη του AmCham EU, δηλαδή της ένωσης των αμερικανικών επιχειρήσεων στην ΕΕ. Τουλάχιστον 5 από τις 11 (δύο δε δίνουν στοιχεία επί τούτου) είναι μέλη του think tank European Policy Center (ΕPC) ή/και του Center for European Policy Studies (CEPS). Τουλάχιστον 9 από τις 11 είναι μέλη της European Public Affairs Consultancies Association (EPACA), δηλαδή της ένωσης συμβουλευτικών εταιρειών λόμπινγκ. Η EPACA ήταν μια από τις κύριες δυνάμεις που έσπρωξαν την Επιτροπή προς ένα προαιρετικό και όχι υποχρεωτικό μητρώο στα χρόνια 2005-2008, αλλά και πάλεψε για όσο το δυνατόν μεγαλύτερες εξαιρέσεις από τις υποχρεωτικές δηλώσεις στοιχείων. 

Στο γράφημα για τα κανάλια που χρησιμοποίησαν οι ψηφιακές πλατφόρμες παροχής υπηρεσιών, βλέπουμε και μια δικηγορική εταιρεία, την Covington & Burling LLP. Καμία από τις περίπου 110 δικηγορικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην εκπροσώπηση συμφερόντων ενώπιον της ΕΕ δε δηλώνει κύκλο εργασιών αρκετά μεγάλο για την κατατάξει ανάμεσα στις 30 μεγαλύτερες οργανώσεις.  Παραθέτουμε ωστόσο τις τρεις μεγαλύτερες ως απτά παραδείγματα:

Οι δύο μεγαλύτεροι πελάτες της Alber & Geiger είναι το ινδικό κράτος[1] και η κινέζικη ψηφιακή εταιρεία Huawei. Πέρα από τις ψηφιακές πλατφόρμες παροχής υπηρεσιών, ανάμεσα στους μεγαλύτερους πελάτες της Covington & Burling συγκαταλέγονται και οι CEFIC, EFPIA και ExxonMobil για τις οποίες μιλήσαμε παραπάνω. Η Freshfields δουλεύει, μεταξύ άλλων για την AirBNB, για την τραπεζική ομοσπονδία που εστιάζει στο εμπόριο παραγώγων futures (συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης), FIA Europe, αλλά και για την τράπεζα Lloyds. Η Freshfields είναι μέλος επίσης ενός expert group για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI).  

Τα τρία μεγαλύτερα think tanks σε ετήσιους προϋπολογισμούς λόμπινγκ[2] είναι τα τρία που αναφέρουν ότι χρηματοδοτούν πιο συχνά οι 29 μεγαλύτερες εταιρείες, ενώσεις εταιρειών και συμβουλευτικές που αναφέρονται στους προηγούμενους πίνακες:

Τα περισσότερα think tanks δε δηλώνουν συμμετοχή σε expert groups. To Concawe όμως, το think tank των πετρελαϊκών εταιρειών  είναι μέλος σε 10 από αυτά. Το δικό τoυ think tank διαθέτει και ο χρηματοπιστωτικός κλάδος (Εurofi) αλλά και τα συνδικάτα (European Trade Union Institute). Άλλα γνωστά και ιστορικά think tanks με έντονη παρουσία στις Βρυξέλλες είναι τα Kangaroo, Ambrosetti, Lisbon Council, Center for European Reform, Bruegel αλλά και τα γαλλικά Confrontations Europe και  Europe Jacques Delors[3]. Σημαντική παρουσία έχουν και τα χρηματοδοτούμενα από το κράτος think tank που συνδέονται με τα γερμανικά κοινοβουλευτικά κόμματα (Konrad Adenauer, Friedrich Ebert, Friedrich Böll, Rosa Luxemburg κα.).

Το European Policy Center (EPC) ήταν το think tank που προσέλαβε η British American Tobacco την περίοδο 1995-1997 για να διεξάγει την καμπάνια που κατέληξε στη θέσπιση της διαδικασίας ελέγχου της αναλογικότητας του οικονομικού κόστους κάθε προτεινόμενης ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις ιδιωτικές εταιρείες.

[1] Μαζί με το Ισραήλ, η Ινδία αποτελεί το πιο συχνό προορισμό των δωρεάν ταξιδιών στα οποία προσκαλούνται οι ευρωβουλευτές και είναι υποχρεωμένοι να δηλώνουν.

[2] Δηλώνονται ως οργανώσεις που δεν εκπροσωπούν εμπορικά συμφέροντα, άρα ακολουθούμε τις δηλώσεις τους του 2020.

[3] Περισσότερα για τα think tank στις Βρυξέλλες σε σχετική έρευνα του Corporate Europe Observatory («Thinking allowed? How think tanks facilitate corporate lobbying», 2016), αλλά και στο επιστημονικό άρθρο της Ramona Coman, «Why and how do think tanks expand their networks in times of crisis? The case of Bruegel and the Centre for European Policy Studies”. Journal of European Public Policy, 26(2), 286–301, 2018